تنها دو دقیقه، فاصله میان زندگی و مرگ پرواز ۷۵۲ بر اثر شلیک بوده است!
مروری بر آخرین جزئیات منتشر شده درباره پرواز مرگ 752
بامداد ۱۸ دی ماه بود که خبر ناگوار سقوط دهشتناک و مرگبار پرواز هواپیمای اوکراینی ۷۵۲ در رسانه‌ها منتشر شد. هر چند مسئولان، ابتدای امر این خبر را تکذیب می‌کردند اما با ادامه یافتن حواشی و گمانه‌‌زنی‌ها، سه روز بعد در تاریخ ۲۱ دی ماه، سردار حاجی زاده در کنفرانسی خبری با صدور بیانیه‌ای از شلیک اشتباه موشک به این هواپیمای مسافربری تحت شرایط ملتهب آن زمان که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پی انتقام سخت بابت ترور و به شهادت رساندن سردار شهید حاج قاسم سلیمانی بود، پرده برداشت.
حالا بیش از ۶ ماه از آن واقعه تلخ می‌گذرد و بررسی‌ها درباره چگونگی وقوع این اتفاق همچنان ادامه دارد. بر اساس آخرین بررسی‌های سازمان هواپیمایی کشور که در روزهای اخیر منتشر شده، تاکید بر خطای کاربر سامانه دفاع هوایی شده است.
این سازمان وقوع این سانحه را این طور شرح می‌دهد:
با توجه به تغییر در سطح آمادگی پدافند هوایی کشور، بخش نظامی به بخش غیر نظامی کنترل فضای کشور اطلاع می‌دهد که تنها پروازهایی که از قبل توسط شبکه پدافند شناسایی شده‌اند مجوز برخاستن از باند فرودگاه‌ها را دارند.
تاکید بر اخذ تائیدیه برای افزایش اطمینان از شناسایی شدن پروازهای غیر نظامی توسط شبکه پدافند صادر شده بود که به پرهیز از هدف‌گیری اشتباه این نهاد کمک می‌کرد. هواپیمای ۷۵۲ اوکراینی هم با اخذ این مجوز در مسیر و ارتفاع پیش‌بینی شده به سمت کریدور پروازی در حال حرکت بوده است اما در آن سوی میدان در یکی از سامانه‌های دفاع هوایی تهران، جابه‌جایی صورت می‌گیرد که منجر به تغییر مکان جغرافیایی سمت سامانه می‌شود.
در این حین فرآیند مجدد تنظیم مجدد راستای شمال سیستم در اثر خطای انسانی در اجرا نکردن مراحل الزامی بعد از جابه‌جایی فراموش می‌شود. این سامانه به دلیل تنظیم نکردن صحیح مجدد شمال، دچار خطایی برابر با ۱۰۷ درجه می‌شود و در زمان پرواز هواپیمای اوکراینی، سمت اهداف و اشیاء شناسایی شده توسط سامانه با افزایشی برابر با ۱۰۷ درجه، توسط کاربر سامانه دفاع هوایی مشاهده می‌شود. این اتفاق آغاز یک مخاطره است که می‌توانست در صورت اجرا و کنترل شدن سایر تمهیدات پیش‌بینی شده، کنترل شود.
کاربر سامانه دفاع هوایی در ساعت ۶:۱۳:۵۶، هدفی را در سمت ۲۵۰ درجه نسبت به شمال خود شناسایی نمود که در حال طی کردن مسیر ۵۶ درجه بود. در همین زمان پرواز اکراینی بعد از بلند شدن از باند فرودگاه امام خمینی از سمت ۱۴۳ درجه نسبت به سامانه در حال نزدیک شدن به سمت سامانه پدافند بوده است. در آن هنگام، هواپیما در حال طی کردن مسیر ۳۰۹ درجه بود. کاربر سامانه دفاع هوایی مشخصات هدف شناسایی شده را در ساعت ۶:۱۴:۲۱ بر روی بستر ارتباطی به مرکز مربوطه اعلام می‌کند. هدفی که از قضا همان هواپیمای اکراینی بوده که پس از برخاستن از سمت فرودگاه امام، در حال نزدیک شدن به سامانه پدافند هوایی بوده است ولی به اشتباه توسط سامانه به عنوان هدفی که از ناحیه جنوب غربی در حال نزدیک شدن به پایتخت بوده شناسایی می‌شود.
اطلاعات ثبت شده نشان می‌دهد که پیام سامانه دفاعی با مرکز هماهنگی مبادله نشده است. در این مرحله، یک حلقه دیگر از رویدادها، زنجیروار شکل می‌گیرند. در ادامه همین رویدادها، کاربر سامانه دفاع هوایی در ساعت ۶:۱۴:۴۱، بدون دریافت پاسخ از مرکز هماهنگی یک فروند موشک به سمت هدف متخصامی که شناسایی کرده، شلیک می‌کند. مطابق دستورالعمل‌های مربوطه در صورتی که سامانه دفاعی موفق به برقراری ارتباط با مرکز هماهنگی نباشد و فرمان شلیک را دریافت نکرده باشد، مجاز به شلیک نیست. این تمهید نیز به عنوان یک لایه مراقبتی دیگر از قبل پیش‌بینی شده بود که در آن لحظه رعایت نشده است. با فعال شدن فیوز رادیویی، موشک شلیک شده و ارتباط هواپیما با مرکز قطع می‌شود.
با تداوم سیر حرکتی هدف کشف شده، موشک دوم در ساعت ۶:۱۵:۱۱ از سامانه دفاعی به سمت هواپیما شلیک می‌شود. شواهد موجود نشان می‌دهند که در حدود ساعت ۶:۱۶:۱۱ آتشی در هواپیما شکل می‌گیرد، دامنه آن گسترش می‌یابد و کمی بعد در منطقه خلج آباد در نزدیکی شاهد و در محوطه یک زمین بازی به زمین برخورد می‌کند.
سلسله رخدادها، نشان از رویدادی سریالی با آمیزه‌ای برجسته و پر رنگ از خطای انسانی است. تا این مرحله، حلقه‌هایی موثر از زنجیره رویدادهایی که منجر به شلیک اشتباهی موشک به هواپیمای مسافربری اکراینی شده، شناسایی شده است. از این مرحله به بعد با بررسی اطلاعات جعبه سیاه ممکن است برخی حلقه‌های جدید در سانحه شناسایی شود.
در رابطه با حادثه تلخ سقوط پرواز مسافربری ۷۵۲ همچنین بخوانید:
