فرار مغزها عبارتی است که واکنش‌های گوناگونی را در طول سال‌ها به خود دیده است. طبق اساسنامه بنیاد ملی نخبگان، نخبه فردی است که اثرگذاری او در تولید علم، هنر و فناوری کشور محسوس باشد.
بر اساس شاخص‌های نوآوری سال ۲۰۱۹، کشورمان، ایران، در جایگاه ۶۱ جهان قرار دارد و در منطقه پس از هند، رتبه دوم را از آن خود کرده است. همچنین بر اساس شاخص‌های دانش جهانی در سال ۲۰۱۷، ایران رتبه هشتاد و سوم را در بین ۱۳۲ کشور جهان کسب کرده است.
باقر لاریجانی، رئیس یازدهمین المپیاد علمی دانشجویان علوم پزشکی کشور، در این باره چنین گفت:
ایران رتبه دوم فرار مغزها را در جهان دارد و سالانه ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار متخصص تحصیل کرده از کشور مهاجرت می‌کنند.
سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور ایران و رئیس بنیاد ملی نخبگان، هم در همین رابطه اظهار داشته که سالانه ۴۰ هزار تحصیل کرده ایرانی مهاجرت می‌کنند.
بر اساس گزارش بنیاد ملی نخبگان از سال ۷۸ تا ۹۶، دو درصد از کل داشنجویان ایرانی از کشور خارج شدهاند و تا سال ۲۰۱۶، بر اساس آمارهای به دست آمده، بیس از ۵۰ هزار نفر از همین دانشجویان در خارج از کشور مشغول کار و تحصیل هستند. نتایج بررسی مهاجرت سازمان ملل در سال ۱۳۴۴ نشان می‌دهد میل ایرانیان به مهاجرت در آن سال نزدیک به صفر بوده، اما این ارقام به شکل ناباورانه‌ای تغییر کرده است و امروزه ایرانیان رتبه سوم را در امر مهاجرت به خود اختصاص داده‌اند.
ایرانی‌ها بیشترین تقاضا برای مهاجرت به استرالیا را دارند. در همین راستا سالانه ده‌ها نفر نیز جان خود را به دلیل مهاجرت قاچاقی و غیرقانونی به این کشور از دست می‌دهند. در طی این مدت شمار جمعیت ایران ۲ برابر شده، اما میزان مهاجران ایرانی به عدد نزدیک به ۷ میلیون نفر چیزی معادل ۱۴۰ برابر رسیده است. طبق آمار صندوق بین‌المللی پول، ایران از نظر فرار مغزها در بین ۹۱ کشور جهان مقام اول را از آن خود کرده است.سالانه تا رقمی بالغ بر ۱۸۰ هزار نفر آن هم با تحصیلات عالیه از ایران مهاجرت می‌کنند.
بر اساس اعلام رسمی بنیاد ملی نخبگان ایران، ۳۰۸ نفر از دارندگان مدال المپیاد و ۳۵۰ نفر از برترین‌های حوزه علمی کشور در طی سال‌های ۸۲ تا ۸۶ به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. به استناد آمار رسمی اداره گذرنامه کشور، تنها در سال ۸۷ روزانه ۱۵ فرد با مدرک کارشناسی ارشد، ۴ نفر با مدرک دکترا و سالانه ۵۴۷۵ نفر با مدرک کارشناسی از کشور مهاجرت کردند. در نگاهی دیگر دریافتیم که ۹۰ نفر از ۱۲۵ دانش آموزی که در سه سال گذشته در المپیادهای جهانی صاحب عنوان شدهاند، این روزها در آمریکا در حال ادامه تحصیل هستند. از سویی دیگر طبق آمار صندوق بین‌المللی پول، هم اکنون بیش از ۲۵۰ هزار مهندس و پزشک ایرانی در آمریکا حضور دارند.
با همه این آمارها اما به نظر می‌رسد که هنوز آمارهای دقیقی درباره مهاجرت ایرانی‌ها و تعریف درستی از نخبگی مهاجران وجود ندارد. در این میان با همه اما و اگرهای موجود به نظر می‌رسد همچنان سرمایه‌های انسانی ایران به راحتی در حال ترک موطن خود هستند. برای درک سرمایه انسانی خارج شده می‌توان به آمارهای خود مسئولان اشاره کرد که زیان حاصل از خروج نخبگان از کشور را رقمی در حدود ۶۰ میلیارد دلار در سال بر آورد می‌کنند.
یک نظر