با وجود آن‌که برخی عوامل موجب افزایش میزان هوش می‌شوند، در عوض برخی عوامل هم وجود دارند که می‌توانند ضرباتی مهلک بر پیکره‌ی هوش و آی‌کیوی تمامی انسان‌ها وارد آورند. در دنیای امروز که رشد تکنولوژی بسیاری را بر آن داشته که از انقلاب صنعتی چهارم سخن برانند، در دنیایی که پزشکی و روانپزشکی بسی بر پیشرفت‌های روزافزون خود افتخار می‌کنند، باز هم زندگی اغلب انسان‌ها در وضعیتی مناسب قرار ندارد. بیماری‌ها و خطرات بالقوه‌ی بسیاری وجود دارند که حتی در قرن بیست و یکم نیز گریبان انسان‌ها را رها نمی‌سازند. این بیماری‌ها و خطرات، نه‌تنها به‌نسبت گذشته کمتر نشده‌اند، بلکه در واقع شاهد رشد آن‌ها نیز بوده‌ایم. در ادامه به برخی از این خطرات، مانند استرس و چاقی، به مثابه‌ی عوامل مهم در کاهش میزان هوش اشاره خواهیم داشت. در مقابل، از برخی راه‌ها و روش‌ها برای افزایش میزان هوش پرده خواهیم برداشت. امید است که پس از خواندن این نوشتار، علاوه بر آن‌که روش‌های افزایش میزان هوش را به کار می‌گیرید، خود را از عوامل کاهش میزان هوش دور کنید – عواملی که نه‌تنها باعث کاهش میزان هوش می‌شوند، بلکه می‌توانند موارد بسیار خطرناک‌تری را برای روان و جسم شما به همراه داشته باشند.
عوامل کاهش میزان هوش
۱- استرس
استرس بیماری قرن ماست. استرس بلایی است که رشد تکنولوژی نه‌تنها باعث کاهش و حذف آن در زندگی آدمیان نشده، بلکه حتی موجب افزایش آن نیز شده است. امروزه، یعنی در قرن دیجیتال، که بخش عمده‌ای از زندگی انسان‌ها در دنیای مجازی سپری می‌شود، در دنیایی که شهرنشینانِ آن در آپارتمان‌های آسمان‌خراش زندگی می‌کنند و آنچنان وقعی به طبیعت نمی‌نهند، در دنیایی که مردمان‌اش حداقل یک‌سوم شبانه‌روزِ خود را مشغول کار اداری هستند، باید هم استرس در دنیا فراگیر شود.
کم نیستند متخصصات مغز و اعصاب و همچنین پژوهشگرانی که بارها در مورد تأثیر منفی استرس بر مغز هشدار داده‌اند. یکی از همین تأثیرات منفیِ استرس بر روی مغز، کاهش هوش است. در واقع، استرس موجب تضعیف عملکرد مغز شده و حتی می‌تواند موجبات ابتلا به بیماری زوال عقل و آلزایمر را در پیری فراهم سازد.
۲- استعمال دخانیات
در کمتر جایی است که سخن از عوامل یک موردِ منفی برای بدن باشد و حرفی از استعمال دخانیات به میان نیاید. سیگار و قلیان، دو عامل مهم در تضعیف مغز و کاهش هوش هستند. سیگار و قلیان بر رگ‌های خونی و سلول‌های عصبی تأثیر منفی می‌گذارند و به این ترتیب کاهش قدرت مغز و نتیجتاً کاهش میزان هوش را سبب می‌شوند.
بدِ ماجرا این است که این دو، یعنی سیگار و قلیان، برای آن که زیان‌های خود را به بدن برسانند، نیازی به استعمال مستقیم ندارند. حتی اگر در اطراف شما کس یا کسانی وجود داشته باشند که اهل سیگار و قلیان هستند، قرار گرفتن شما در معرض دود سیگار و قلیانِ آن‌ها نیز می‌تواند سببِ کاهش میزان هوش شما شود. بنابراین اگر خود شما اهل سیگار و یا قلیان هستید، بایستی در اولین فرصت با عزمی جزم، مصرف این دو را ترک کنید و اگر در اطراف شما کس یا کسانی هستند که شما را در معرض دود سیگار قرار می‌دهند، بایستی چاره‌ای بیندیشید.
۳- داشتن سفرهای هواپیمایی متعدد
یکی از از عوامل مهم در کاهش قدرت مغز و همچنین کاهش میزان هوش، برهم‌خوردن تعادل خواب بدن و در کل متابولیسم بدن است. در این بین، اشخاصی که مدام با هواپیما در حال سفر به اینجا و آنجا هستند، علاوه بر آن که نظم بدن خود – از تغذیه گرفته تا خواب – را بر هم می‌زنند، موجبات افزایش استرس را برای خود فراهم می‌کنند. بنابراین توصیه‌ی بسیاری از متخصصان این است که برای جلوگیری از کاهش قدرت مغز و کاهش هوش در حد امکان از سفرهای هواپیمایی متعدد پرهیز کنید.
۴- چاقی
امان از چاقی! افرادی که اضافه‌وزن دارند متأسفانه مجبور هستند که این کلمه، یعنی چاقی، را در مطالبی ببینند که تِمی منفی دارند. در زمره‌ی عوامل کاهش میزان هوش نیز چاقی مشاهده می‌شود. پژوهش‌های زیادی به این قضیه رسیده‌اند که چاقی در دوران میانسالی موجب کاهش قدرت مغز و افزایش احتمال بروز زوال عقل می‌شود.
۵- خوردن غذاهای چرب!
غذاهای چرب علاوه بر آن همه ضرر و زیانی که برای بدن به همراه دارند، می‌توانند باعث کاهش ترشح دوپامین شوند و کاهش قدرت مغز را به ارمغان آورند.
۶- افراط در مصرف شیرینی‌جات
شکرِ موجود در شیرینی‌جات نیز از جمله عوامل کاهش میزان هوش است؛ بنابراین اگر از آن دسته انسان‌ها هستید که در مصرف شیرینی‌جات افراط به خرج می‌دهند، بهتر است این عادت را کنار بگذارید و خود را در معرض بیماری زوالِ عقل در دوران میانسالی قرار ندهید.
عوامل افزایش هوش
در کنار عواملی که از آن‌ها با عنوان عوامل کاهش هوش یاد شد، برخی عوامل نیز وجود دارند که می‌توانند باعث افزایش هوش شده و قدرت مغز را تقویت کنند. در ادامه، به برخی از این عوامل افزایش هوش خواهیم پرداخت.
۱- دوری از عوامل کاهش هوش
اولین و مهم‌ترین عامل افزایش هوش این است که از عوامل کاهش هوش، یعنی همان‌هایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، دوری کنید. اگر این مورد رعایت نشود، هر اندازه که به عوامل افزایش هوش بها دهید نیز آنچنان کاری از پیش نخواهید برد.
۲- مصرف غذاهای سرشار از آهن
سعی کنید منابع غنی آهن را در برنامه‌ی غذایی روزانه‌ی خود بگنجانید. آهن می‌توان در کنار افزایش گلوکز سوخت مغز را افزایش دهد و موجب تقویت عملکرد آن شود. مواد غذایی سرشار از آهن عبارت اند از:
- حبوبات
- اسفناج
- میوه‌های خشک
- جگر
۳- کم‌کردن میزان تماشای تلویزیون
تماشای تلویزیون از جمله کارهایی است که در طول روز باعث می‌شوند که فرد آنچنان از ذهن و مغز خود کار نکشد. این امر می‌تواند موجب کاهش عملکرد مغز شده و نتیجتاً کاهش میزان هوش را در پی داشته باشد. بنابراین اگر در طول روز، مدت‌زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون می‌کنید، بهتر است از این عادت دست بردارید و به کارهای دیگری مشغول شوید.
۴- حل سودوکو و جدول
احتمالاً این مورد را در اینجا و آنجا بسیار شنیده‌اید. حل جدول کلمات متقاطع و یا حل جدول سودوکو از جمله مواردی است که باعث می‌شود از مغز خود کار بکشید. حتماً می‌دانید که کار کشیدن از مغز موجب تقویت آن می‌شود.
۵- خواب کافی
کمبود خواب را بایستی در زمره‌ی عوامل کاهش میزان هوش به شمار آورد. در واقع، نه تنها کمبود مدتِ خواب باعث کاهش میزان هوش می‌شود، بلکه کمبودِ کیفیت خواب نیز همین تأثیر منفی را بر جای می‌گذارد. بنابراین سعی کنید ۷ الی ۹ ساعت در طول روز بخوابید و کیفیت خواب خوبی داشته باشید. از بهترین کارهایی که در مورد با خواب می‌توانید انجام دهید این است که شب‌ها زود بخوابید تا بتوانید صبح‌ها نیز زودتر از خواب برخیزید. (متأسفانه عکسِ این ماجرا برای بسیاری از جوانان کشور ما صادق است. دیر خوابیدن و دیر بیدار شدن در میان جوانان ما به امری متداول تبدیل گشته که البته این خود علاوه بر آن‌که بر روی مغز تأثیرِ سؤ دارد، برای سلامتی دیگر اجزای بدن نیز مضر است.)
۶- مطالعه‌ی کتاب‌های تفکربرانگیز
مطالعه‌ی کتاب نیز از جمله مواردی است که باعث افزایش قدرت مغز و افزایش هوش می‌شوند. البته هر کتابی را نباید خواند و طبیعتاً مطالعه‌ی هر کتابی نمی‌تواند باعث افزایش قدرت مغز شود. برای افزایش هوش بهتر است کتاب‌هایی را مطالعه کنید که قدرت تحلیل را در ذهن شما افزایش می‌دهند. برای مثال، کتاب‌های فلسفی می‌توانند مغز شما را درگیر کنند. مطالعه‌ی این کتاب‌ها علاوه بر آن که مغز شما را برای فهمیدن آن‌ها درگیر می‌کنند، به‌تدریج باعث می‌شوند که برای تمامی امور زندگی دنبال تحلیل و توضیح و توجیه باشید. افزون بر این موارد، این کتاب‌ها باعث می‌شوند که پرسش‌های زیادی در مغز شما شکل گیرند و این خود در افزایش سلول‌های خاکستری مغز نقشی مثبت دارد.
۷- مصرف ماهی
ماهی یکی از غنی‌ترین منابع اسیدهای چرب امگا۳ است و به همین سبب می‌تواند باعث افزایش تمرکز و در عین حال افزایش هوش شود.
دیگر مواد غذایی که باعث افزایش قدرت مغز و میزان هوش می‌شوند عبارت اند از:
سخن پایانی
در این نوشتار نگاهی مختصر به برخی عوامل که در قدرت مغز و میزان هوش مؤثر هستند انداختیم. اگر بخواهیم تنها یک جمله را برای خلاصه‌ی این مطلب ذکر کنیم، آن چیزی نخواهد بود جز این که «استرس، مهم‌ترین عامل در کاهش میزان هوش است». در واقع، اگر بتوانید از استرس دوری کنید، یکی از بزرگ‌ترین قدم‌ها را برای تقویت مغز خود برداشته‌اید. درست است که زندگی امروزی با استرس عجین شده، اما این به معنای آن نیست که راهی برای گریز از استرس وجود ندارد.
همچنین بخوانید: روش‌های افزایش قدرت مغز
