کم خوابی چه بلایی سر بدن‌مان می‌آورد؟

کم خوابی وضعیت مضری‌ست که هر انسانی ممکن است در دوره‌ای از زندگی به آن دچار شود. کم خوابی عوارض زیادی برای بدن دارد و هرچه ادامه‌دارتر باشد خطرات بیشتری را هم برای سلامت روح و روان و البته سلامت بدن در پی خواهد داشت.

بدن به خواب نیاز دارد، به همان‌گونه که به هوا و غذا نیازمند است. زمانی که در خواب هستیم، بدن‌مان خود را بهبود بخشیده و تعادل شیمیایی‌اش را مورد بازسازی قرار می‌دهد، اما زمانی که خواب کافی نداشته باشیم، بدن نمی‌تواند به طور معمول عمل کند. افزون بر این، کم خوابی می‌تواند موجب کاهش کیفیت زندگی‌ شود. نتیجه‌ی ۱۶ مطالعه نشان از آن دارد که خواب کمتر از ۶ الی ۸ ساعت در شب، می‌تواند خطر مرگ زودهنگام را تا ۱۲ درصد افزایش دهد. در ادامه‌ی این نوشتار در مورد خطرات خوابِ کم بیشتر خواهیم گفت.

کم خوابی چه علائمی دارد؟

• خواب‌آلودگی بیش از اندازه
• خستگی
• تحریک پذیری
• خمیازه

البته این علائم به‌نوعی تبعات کم‌خوابیدن هستند. کسانی که شب‌ها دیر می‌خوابند روز بعد باید مدام درگیر خمیازه‌کشیدن، خستگی، قرمزی چشم‌ها، تحریک‌پذیری، خواب‌آلودگی و موارد این قبیل باشند. درحالی‌که این موارد فقط نشانه‌های ظاهری خوابِ کم هستند، در درون بدن اتفاقات دیگری می‌افتد، اتفاقاتی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد.

تأثیرات کم خوابی بر بدن و روان

۱- تأثیرات روی سیستم عصبی مرکزی

سیستم عصبی مرکزی یکی از مهم‌ترین اعضای بدن و در واقع می‌توان گفت بزرگراه اطلاعات بدن است. کم‌خوابی می‌تواند موجب مختل‌شدن عملکرد آن شود.

به هنگام خواب، مسیرهایی که در بین سلول‌های عصبی مغز، یعنی نورون‌ها، وجود دارند به ما کمک می‌کنند تا بتوانیم مواردی که به تازگی یاد گرفته‌ایم را به حافظه بسپاریم، اما کم‌خوابی می‌تواند فعالیت این مورد را مختل کرده و در نتیجه بر روی یادگیری و همچنین عملکرد حافظه‌مان تأثیر بگذارد.

افزون بر این، کمبود خواب می‌تواند تأثیراتی منفی بر روی توانایی‌های ذهنی و حالات احساسی‌مان داشته باشد. این امر می‌تواند نوسانات خلقی را افزایش داده و همچنین فرآیند تصمیم‌گیری را کندتر سازد.

فارغ از این موارد کم‌خوابی می‌تواند – در صورتی که زیاده از حد به طول انجامد -موجب ایجاد احساس توهم در ما شده و کاری کند که = چیزهایی را ببینیم یا بشنویم که در واقع، وجود ندارند.

سایر تأثیراتی که کم‌خوابی بر روی روان انسان باقی می‌گذارد عبارت اند از:

• افکار خودکشی
• پارانویا
• افسردگی

۲- تأثیرات روی سیستم ایمنی

هنگامی که در خواب هستیم، سیستم ایمنی بدن‌مان برخی مواد محافظتی مانند سیتوکین‌ را تولید می‌کند. از این مواد محافظتی برای مبارزه با ویروس‌ها، باکتری‌ها و موارد از این قبیل استفاده می‌شود. بنابراین اگر خواب کافی نداشته باشیم سیستم ایمنی قادر به مبارزه‌ی درست و حسابی با مهاجمان، یعنی ویروس‌ها، باکتری‌ها و موارد این قبیل، نیست. افزون بر این، کم خوابی می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را نیز افزایش دهد.

۳- تأثیرات روی سیستم تنفسی

تأثیر کم خوابی روی سیستم تنفسی تأثیر دوسویه است. از یک سو آپنه‌ی خواب می‌تواند موجب کاهش کیفیت و کمیت خواب شود و این امر خود قادر است که برخی بیماری‌ها را سبب شود و از سویی، کم‌خوابی می‌تواند موجب بدتر شدن بیماری‌های تنفسی موجود، مانند بیماری‌های ریوی، شود.

۴- تأثیرات روی سیستم گوارش

علاوه بر ورزش و غذا، کم‌خوابیدن نیز می‌تواند در افزایش وزن نقش داشته باشد. خواب مستقیماً بر دو هورمون لپتین و گرلین که این دو در اشتها و گرسنگی نقشی مهم دارند، تأثیر می‌گذارد. این هورمون لپتین است که به مغز می‌گوید ما دیگر قادر به خوردنِ بیشتر نیستیم. اما متأسفانه بدون خواب کافی، فعالیت لپتین کاهش یافته و فعالیت گرلین، که موجب افزایش اشتها می‌شود، افزایش می‌یابد. افزون بر این، کم خوابی موجب افزایش ترشح انسولین می‌شود و می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش دهد.

۵- تأثیرات روی سیستم قلبی- عروقی

خواب مستقیماً بر روی فشار خون، قند خون و توانایی بدن در بهبود وضعیت عروق خونی مؤثر است. مطالعات نشان از آن دارند که افراد کم‌خواب به نسبت دیگران، از استعداد بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی برخوردار اند.

راه‌های پیشگیری و درمان کم خوابی

از آن‌جا که خوابِ کم می‌تواند تأثیرات بد زیادی روی بدن بگذارد، باید برای پیشگیری از آن یا درصورتی که به آن دچار هستید برای درمان آن اقداماتی انجام دهید. برای این کار بهترین فردی که می‌تواند به شما کمک کند پزشک است، با این حال برخی توصیه‌ها در این راه کمک‌کننده هستند از جمله:

• قبل از خواب دوش بگیرید.
• موبایل را به تخت‌خواب نبرید. اشعه‌ای که صفحه‌نمایش گوشی تولید می‌کند موجب برهم‌خوردن سیستم خواب می‌شود.
• استرس نداشته باشید. مشکلات را پشت در اتاق‌خواب بگذارید.
• مدام درگیر زمان نباشید. هرچه به ساعت نگاه کنید اضطراب‌تان افزایش می‌یابد و بنابراین شانس کمتری برای خوابیدن خواهید داشت.
• در طی روز نخوابید. سعی کنید اگر عادت با خوابیدن در طی روز دارید این عادت را کنار بگذارید تا شب‌ها بتوانید راحت‌تر بخوابید. افرادی که به کم خوابی دچار اند، معمولاً در طی روز کم نمی‌خوابند.
• از غروب به بعد، سمت نوشیدنی کافئین‌دار نروید.
• در طول روز فعالیت داشته باشید. بدیهی است که اگر در طی روز فعالیت خاصی نداشته باشید بدن‌تان هم چندان خسته نمی‌شود و شب‌ها با مشکل نخوابیدن مواجه خواهید بود.
• کتاب بخوانید. مطالعه‌ی کتاب قبل از خواب هم می‌تواند بر معلومات‌تان اضافه کند و هم ذهن‌تان را برای خوابیدن آماده می‌کند.

همچنین بخوانید: تأثیر زندگی سالم بر تقویت حافظه