شاید کمتر کسی باشد که اصطلاح زبان بدن به گوشش نخورده باشد. بیشتر مردم از این امر آگاه اند که با توجه به حرکات بدن افراد، می‌توان ارتباط مؤثرتر و موفق‌تری را با آن‌ها برقرار کرد. برخی از روان‌شناسان نقش زبان بدن را در برقراری ارتباطات تا به حدی مؤثر و کلیدی می‌دانند که بر این باورند که بیش از ۹۰ درصد از ارتباطات و انتقال مفاهیم به‌صورت غیر کلامی یعنی به‌واسطه‌ی همین زبان بدن صورت می‌گیرد. شاید چنین ادعایی پر بیراه هم نباشد. تا پیش از پیدایش زبان، انسان‌های اولیه راهی جز استفاده از زبان بدن در برقراری ارتباط با یکدیگر نداشتند و به احتمال زیاد ما نیز، شاید نه به اندازه‌ی نیاکان قرن‌ها پیش خود اما تا حد زیادی، از این ابزار برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنیم. بیایید با هم مقداری در دنیای زبان بدن غرق شویم و ببینیم که اولاً زبان بدن چیست و ثانیاً نکات مهم مربوط به آن کدام اند.
زبان بدن چیست؟
منظور از زبان بدن تمامی حالت‌ها و ژست‌هایی است که بدن در حین برقراری ارتباط با فردی دیگر به خود می‌گیرد. نحوه‌ی نگاه کردن به دیگری در حین برقراری رابطه، فاصله‌ی فرد با طرف مقابل خود، حرکات اجزای صورت، دست‌ها، پاها و نحوه‌ی قرارگیری آن‌ها، تن صدا و … همگی از جمله مواردی هستند که به عنوان زبان بدن شناخته می‌شوند. البته در اغلب موارد برای شناسایی بهتر منظور فرد مقابل و همچنین انتقال مؤثرتر مفاهیم مدنظر خودمان، لازم است از بیش از یکی از اجزای زبان بدن بهره ببریم.
همانطور که پیش‌تر اشاره شد زبان بدن طیف وسیعی از حرکات و حالات بدن و ترکیب این حرکات و حالات را با یکدیگر شامل می‌شود. از همین‌روی تسلط کافی بر این موضوع نیازمند مطالعه‌ی گسترده و همچنین کسب تجربه‌ی بسیار است. با این حال ما در این نوشته سعی می‌کنیم نگاهی داشته باشیم به برخی از مهم‌ترین نکات در زبان بدن.
زبان بدن دروغ و دروغگو را برملا می‌کند!
اغلب گفته می‌شود که زبان بدن زبانی بسیار صادقانه‌تر از زبانی است که در گفت‌وگو از آن استفاده می‌شود. هر فرد هرچقدر هم که در پوشاندن دروغ خود ماهر باشد، باز هم اگر در مقابل شخصی قرار گیرد که در زمینه‌ی شناخت زبان بدن معلومات و تجربه‌ی کافی دارد، قادر نخواهد بود دروغ خود را پنهان سازد.
افرادی که دروغ می‌گویند معمولا ترکیبی از علائم زیر را دارا هستند:
- نگاه نکردن به چشمان طرف مقابل به‌صورت مستقیم
- تنگ شدن مردمک چشم
- پلک زدن زیاد
- تغییر نحوه‌ی نفس کشیدن نسبت به پیش از آغاز گفت‌وگو
- گشاد شدن سوراخ بینی
- صاف کردن پیاپی گلو
- برافروخته شدن صورت به‌خصوص گونه‌ها
- قرار دادن بدن در حالتی پشت به بدن طرف مقابل
- استفاده از هرگونه گارد نظیر جمع کردن دست‌ها و پاها به داخل بدن
البته باز هم تأکید می‌کنیم که صرف مشاهده‌ی یک و یا حتی چند مورد از این علائم به این معنی نیست که گوینده بدون تردید در حال دروغ گفتن است. برای پی بردن به راست‌گویی و دروغگویی افراد لازم است مجموع عوامل در نظر گرفته شوند.
با استفاده از زبان بدن می‌توان راست‌گوها را نیز شناخت
یکی از مهم‌ترین علائم در زبان بدن، که گفته می‌شود نشانگر صداقت و حسن نیت است، این است که گوینده اجازه دهد شنونده کف دست‌های او را ببیند. به‌طور کلی قرار گرفتن کف دست‌ها رو به بالا نشانه‌ای مثبت در زبان بدن تلقی می‌شود.
نشانه‌ی دیگری که می‌تواند حکایت از راست‌گویی گوینده داشته باشد، نداشتن حالت تدافعی و قرار گرفتن بدن او در حالتی ریلکس و آزاد است.
البته باید توجه داشت که مسلماً اگر دروغگویی با اصول ابتدایی زبان بدن آشنا باشد، ممکن است تلاش کند که با گرفتن ژست‌هایی نظیر نشان دادن کف دست‌ها در حین گفت‌وگو، وانمود به راست‌گویی کند. در چنین مواردی مهارت گوینده و شنونده در زمینه‌ی زبان بدن است که در نهایت تعیین می‌کند کدام طرف خواهد توانست در این مقابله پیروز گردد.
توجه به فاصله‌ی بین افراد نیز قسمتی از زبان بدن است
فاصله‌ای که فرد مقابل، در حین گفت‌وگو با شما، در آن قرار می‌گیرد، نشانگر نوع رابطه‌ی اجتماعی او با شما و همچنین میزان صمیمیت‌تان است. البته این فاصله در قسمت‌های مختلف جهان و در فرهنگ‌های گوناگون دقیقاً به یک اندازه نیست، اما می‌توان به‌طور کلی فاصله‌های فیزیکی بین افراد را در چهار گروه دسته‌بندی کرد.
- فاصله‌ی ۴۵ سانتی‌متری
قرار گرفتن فرد در این فاصله، که فاصله‌ی صمیمانه نامیده می‌شود، نسبت به شما نشان‌دهنده‌ی این است که او رابطهای صمیمانه را بین خود و شما در نظر گرفته است. چنین فاصله‌ای بین دو دوست حقیقاً صمیمی، مشکلی ایجاد نمی‌کند اما ممکن است قرار گرفتن در این فاصله‌ی نزدیک برای افرادی که با یکدیگر صمیمیت کافی ندارند، چندان دلچسب نباشد.
- فاصله‌ی بین ۴۵ سانتی‌متر تا ۱.۲ متر
این فاصله، فاصله‌ی شخصی خوانده می‌شود. زمانی که دو فرد در این فاصله قرار می‌گیرند می‌توانند با یکدیگر دست داده و حالات یکدیگر را تحت نظر داشته باشند.
- فاصله‌ی بین ۱.۲ تا ۳.۶ متر
افرادی که در حال انجام یک معامله‌ی تجاری هستند، عموماً در این فاصله نسبت به یکدیگر قرار می‌گیرند.
- فاصله بین ۳.۷ تا ۴.۵ متر
این فاصله بیشتر در شرایطی ایجاد می‌گردد که فردی برای یک گروه در حال سخنرانی و یا آموزش موضوعی باشد. در چنین فاصله‌ای از آن‌جا که حالات صورت به‌خوبی دیده نمی‌شوند، حرکات دست و سر از اهمیت بیشتری برخوردار است.
افرادی که دست به سینه هستند، در حالت دفاعی قرار دارند
افرادی که عموماً در حالت دست به سینه می‌ایستند و یا می‌نشینند، ممکن است به‌صورت ناخودآگاه احساس عدم امنیت کرده و با این کار تلاش داشته باشند تا خود را در حالت دفاعی قرار دهند. چنین ژستی برای فردی که در حال سخنرانی است، حالتی نامناسب به شمار می‌آید، چرا که به‌طور کلی در حین سخنرانی، تمامی موانع فیزیکی بین گوینده و شنوندگان مزاحمانی در برقراری رابطهای مؤثر به‌شمار می‌آیند، و دست‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
تغییر تن صدا را نباید نادیده گرفت
تغییر تن صدا نیز از جمله فاکتورهای مهم در زبان بدن به حساب می‌آید. یکنواخت بودن تن صدای یک فرد در گفت‌وگو با شما، ممکن است نشانه‌ی این امر باشد که او علاقه‌ای به پیگیری موضوع مورد بحث بین شما ندارد. برعکس زمانی که تن صدای طرف مقابل شما بالا و پایین می‌شود، می‌توان گفت احتمالاً او به موضوع گفت‌وگو با شما علاقه دارد و آن را با توجه بیشتری دنبال می‌کند.
به موارد دیگری نیز در مورد تن صدا می‌توان اشاره کرد. به‌عنوان مثال شاید شما هم موافق باشید که تن صدای صعودی در موارد بسیاری نشانه‌ای از تعجب طرف مقابل باشد از آن‌چه شنیده، همچنین می‌توان گفت زمانی که فردی واژه‌ها را با سرعتی پایین و به‌صورتی یکنواخت ادا می‌کند، حالتی از غم و افسردگی به فرد مقابل خود القا می‌نماید.
کدام‌یک از عناصر زبان بدن «مثبت» هستند؟
در هر جمعی که قرار بگیرید باید تا جای امکان به عناصر زبان بدن توجه کنید، باید دقت داشته باشید که چه حرکاتی انجام می‌دهید و از کدام حرکات باید اجتناب کنید تا بتوانید تأثیری مثبت از خود برای دیگران به جای بگذرید. چند تا از بهترین عناصر زبان بدن برای تأثیر مثبت روی دیگران عبارت اند از:
۱- محکم دست بدهید
سعی کنید در هر ملاقاتی از دست‌دادن شل اجتناب کنید و درعوض محکم دست بدهید. فرض کنید دستگیره‌ی یک قابلمه را در دست دارید، نیرو باید تقریباً به همان اندازه باشد.
در ضمن موقع دست‌دادن به چشمان طرف مقابل نگاه کنید، این حالت هم نشان می‌دهد که برای او احترام قائل هستید و هم قدرت‌تان را به نمایش می‌گذارد.
۲- یک‌باره روی‌تان را برنگردانید
وقتی به کسی نگاه می‌کنید، اگر او بفهمد که به او نگاه می‌کنید و به شما نگاه کند، نباید به‌یکباره روی‌تان را برگردانید و جایی دیگر را نگاه کنید، بلکه باید همانطور بمانید و با یک لبخند کوچک به فردی که نگاه‌اش می‌کردید نشان دهید که تا به چه حد اعتماد به نفس دارید.
۳- زبان بدن دیگران را تقلید کنید
منظور این نیست که در جمعی که هستید هرچه آن‌ها انجام دادند شما هم انجام دهید. این مورد بیشتر برای جمع دونفره مفید است. سعی کنید خیلی نامحسوس چند تا از کارهایی که طرف مقابل‌تان انجام می‌دهد را شما هم انجام دهید. این کار موجب می‌شود که طرف مقابل‌تان فکر کند شما هم مثل او هستید و در چنین شرایطی به سادگی می‌توانید در دل او جا باز کنید و روی تأثیر مثبت بگذارید.
فقط در نظر داشته باشید که این کار شما نباید خیلی تصنعی به نظر برسد.
۴- خیلی پلک نزنید
اگر حین صحبت‌کردن خیلی پلک بزنید ممکن است پالس‌های منفی برای دیگران بفرستید. البته مقداری مشکل است که پلک‌زدن‌تان را کنترل کنید، اما در کل سعی کنید موقعی که صحبت می‌کنید راحت باشید و کاری کنید که تعداد و شدت پلک‌زدن‌تان زیاد نباشد.
۵- نه خیلی نزدیک شوید و نه خیلی دور
یکی دیگر از عناصر زبان بدن برای تأثیر مثبت روی دیگران این است که نه خیلی از آن‌ها دور شوید که فکر کنند چندان اعتماد به نفس ندارید و نه خیلی نزدیک شوید که هم آن‌ها معذب شوند و هم پالسی منفی از شخصیت خود ارسال کنید. فاصله‌ی نیم‌متری برای ارتباط‌های دونفره بسیار فاصله‌ی مناسبی است.
سخن پایانی
زبان بدن زبانی پیچیده است و برای موفقیت در به‌کارگیری مؤثر آن نیاز به مطالعه و کسب تجربه‌ی بسیار است. از زبان بدن می‌توان در مصاحبه‌های کاری بهره برد و موقعیت‌های شغلی مناسب‌تری را به دست آورد. معلمان و اساتید می‌توانند با استفاده از آن مفاهیم مورد نظر خود را به صورت بهتری به شاگردان و دانشجویان منتقل کنند و … .
شاید بد نباشد شما هم نکاتی را که در این نوشته به آن‌ها اشاره شد را فراگرفته و آن‌ها را به‌صورت عملی در زندگی روزمره‌ی خود به کار گیرید تا به شکلی واقعی به اهمیت ارتباط غیرکلامی پی ببرید.
۲ نظرها