درباره بیماری کوید-۱۹ و ویروس کرونای جدید چه می‌دانیم؟

برای شناخت ویروس باید به سوالی بدیهی پاسخ بدهیم. آیا ویروس زنده است؟

هنوز برای این سوال به ظاهر ساده جوابی قطعی وجود ندارد. ویروس شبیه رباتی است که اگر شرایط مناسب برایش فراهم باشد می‌تواند شبیه به یک موجود زنده رفتار کند. برای همین می‌توانیم که بگوییم ویروس‌ها اصطلاحا در مرز حیات، جایی بین مرگ و زندگی هستند. موجودی زنده تلقی می‌شود که بدنش از واحدهایی به نام سلول ساخته شده‌باشد. مثلا بدن انسان ۳۲ تریلیون سلول دارد و می‌توانید تصور کنید که یک شهر با  شهروندانش، کارخانه‌ها، موتورها و ماشین‌هایی است که به طور مداوم برای بقا و گسترش شهر در حال فعالیت هستند و البته شهرداری که همه چیز را مدیریت می‌کند. ورود و خروج هر چیزی به این شهر به وسیله دیواری که دور تا دورش کشیده شده با سخت‌گیری زیاد کنترل می‌شود.

ویروس اما شبیه به یک شهر متروکه هست و تنها چیزی که از آن باقی مانده، حصاری است که داخلش دستورالعملی برای ساخت یک ویروس دیگر پنهان شده‌است. ویروس‌ها با ترفندهایی وارد سلول می‌شوند و از انرژی و امکانات سلول استفاده می‌کنند تا بر اساس دستورالعمل ویروس‌های بیشتری بسازند. به همین دلیل به آنها انگل اجباری درون سلولی هم گفته‌می‌شود. جمع بندی چنین است که بیرون بدن زنده ویروس مرده به حساب می‌آید ولی مرگی که موقتی است و تا زمانی که ویروس از بین نرفته باشد؛ با ورود به بدن یک میزبان دیگر، زنده می‌شود.

ویروس کرونا چه شکلی است؟

در نگاه اول به این ویروس یک کره می‌بینیم که همان پوشش ویروس است و دور تا دور این پوشش، خارهای پرز مانندی وجود دارد که باعث می‌شود ویروس زیر میکروسکوپ ظاهری شبیه به تاج داشته‌باشد. به همین دلیل است که کرونا نامیده‌ می‌شود چون کرونا در زبان لاتین به معنای تاج یا هاله است.  اگر داخل این ویروس را نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که تقریبا خالی است و از مرکز کنترل و قست سوخت‌وساز هم خبری نیست. تنها ساختاری فنری شکل می‌بینیم که حاوی اطلاعات ژنتیکی است. این اطلاعات عمان دستورالعمل بازتولید ویروس است؛ اما ویروس امکاناتی برای باز اجرا کردنش ندارد. خیلی ساده می‌توان اینگونه تصور کرد که مثلا این یک نامه است، پوشش کروی پاکت نامه و خارهای سطح ویروس آدرس گیرنده هستند. گیرنده هم سلول ریه انسان است.

وقتی ویروس فردی را آلوده می‌کند و به سلول‌های ریه می‌رسد؛ به گیرنده‌ای که روی سطح سلول وجود دارد متصل می‌شود. این اتصال مانند یک کارت شناسایی جعلی است که سلول را فریب می‌دهد تا به سلول اجازه ورود را صادر کند. به محض ورود دستورالعمل ساخت ویروس در فضای سلول آزاد می‌شود. سلول باز هم فریب می‌خورد چون فکر می‌کند این دستور از مرکز مدیریت سلول رسیده و لازم‌ الاجراست. کارخانه‌های سلولی بر اساس دستورالعمل شروع به ساخت اجزای ویروس می‌کنند. سپس این اجزا سر هم بندی می‌شوند و ویروس‌های جدید ساخته می‌شوند. حالا نامه‌های بیشتری به گیرنده‌ها پست می‌شوند و این فرآیند پیوسته تکرار می‌شود. کارخانه‌ها و ماشین‌های سلول به طور سرسام آوری در حال تولید ویروس‌های بیشتر هستند. این شرایط استرس زیادی به سلول وارد می‌کند. وقتی فشار غیر قابل تحمل شود.

پاسخ سیستم دفاعی بدن در این هنگام، چیست؟

سلول هم خودکشی می‌کند. این مرگ از قبل برنامه ریزی شده در واقع ساز و کار دفاعی بدن است تا سلولی که دیگر مفید نیست و دارد از امکانات در دسترسش برای تولید ویروس استفاده می‌شود؛ از بین برود. با بالا رفتن خودکشی و آمار ویروس‌ها، زنگ خطر به صدا در می‌آید وسیستم دفاعی هوشمند بدن دست به کار می‌شود. یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که می‌افتد، فعال شدن پاسخ التهابی است. التهاب یعنی سرازیر شدن خون بیشتر به بافت آسیب دیده. مثل وقتی که دست شما آسیب دیده و اطراف زخم قرمز و متورم می‌شود. در اینجا هم با گشاد شدن رگ‌های ریه، خون بیشتری به اندام آسیب دیده فرستاده می‌شود چون خون حامل سلول‌های دفاعی سیستم بدن انسان است. بنابراین ملتهب شدن ریه در واقع راهی برای هر چه بیشتر رساندن سزبازان سیستم ایمنی بدن است.

همین طور دمای بدن چند درجه بالاتر می‌رود تا هم شرایط برای ویروس ناخوشایند شود و هم سیستم ایمنی بهتر بتواند مبارزه کند. این همان تب کردن است و به ما به این وسیله خبر می‌دهد که بدن در حال مبارزه با یک بیمار خارجی است.  از طرف دیگر همزمان سیستم دفاعی با شناسایی مهاجم مولکول‌هایی به نام آنتی بادی می‌سازد که به طور اختصاصی فقط یه ویروس مورد نظر می‌چسبند و مانند پرچمی، آنها را نشانه گذاری می‌کنند تا سربازان سیستم دفاعی بتوانند به سرعت عامل خارجی را شناسایی کنند و اصطلاحا با بلعیدن ویروس محخیط را پاکسازی کنند. از آنجایی که سیستم دفاعی انرژی زیادی از بدن را صرف این نبرد می‌کند، خستگی غیر طبیعی یکی دیگر از نشانه‌های این بیماری است.

دیگر علائم و نشانه‌های ابتلا به بیماری

درد استخوان‌ها، کوفتگی و سردرد هم دیگر علائم شایع بیماری کرونا هستند که علت آن تولید سربازان فراوان سیستم ایمنی در مغز استخوان است. سرفه، عطسه و تنگی نفس نشانه‌های دیگر درگیری بافت ریه با بیماری است. تا اینجا همه چیز خوب است و سیستم دفاعی در اغلب مواقع می‌تواند ویروس را سرکوب کند اما در صورت وخیم‌تر شدن اوضاع و تخریب غیر قابل کنترل بافت ریه با نشت مداوم سلول‌های سیستم ایمنی و مایع خونی از رگ‌های گشاد شده به درون بافت ریه؛ کیسه‌های کوچک هوایی از مایع پر می‌شوند. به این ترتیب کارآیی ریه‌ها برای اکسیژن رسانی به بدن کمتر و کمترشده و درن هایت منجر به مرگ شخص می‌شود.