تمامیِ انقلاب‌ها، چه در حوزه‌ی سیاست، چه در حوزه‌ی فیزیک و چه در حوزه‌ی شیمی، بر زندگی آدمی تأثیرگذار بوده‌اند، اما اغراق نخواهد بود اگر تأثیر انقلاب‌های صنعتی را بسی بیشتر از سایر انقلاب‌ها بدانیم. امروزه از این‌جا و آن‌جا زمزمه‌های وقوع انقلاب صنعتی چهارم به گوش می‌خورد. این انقلاب، تأثیرات بسیار زیادی بر زندگی آدمی در تمامی زمینه‌ها خواهد داشت. اما انقلاب صنعتی چهارم چیست؟ این پرسش موضوع اصلی این نوشتار است. خواهیم گفت که انقلاب صنعتی چهارم چیست و چگونه می‌تواند بر زندگی و خصوصاً کسب و کار انسان‌ها تأثیر بگذارد.
انقلاب‌های صنعتی اول، دوم و سوم
پیش از آن‌که به چیستی چهارمین انقلاب صنعتی بپردازم، بهتر است نگاهی بسیار گذرا به انقلاب‌های صنعتی اول، دوم و سوم بیندازیم. انقلاب صنعتی اول، تداعی‌کننده‌ی نام موتور بخار است. در اولین انقلاب صنعتی، سعی شد با استفاده از قدرت آب و بخار، مکانیزه کردن تولیدات صنعتی صورت گیرد. انقلاب صنعتی دوم، مهار الکتریسیته را در پی داشت. در دومین انقلاب صنعتی، تولیدات صنعتی دیگر نه با استفاده از قدرت آب و بخار بلکه با استفاده از قدرت برق و الکتریسیته صورت گرفت. اما انقلاب صنعتی سوم، مربوط به ورود کامپیوترها است.
سومین انقلاب صنعتی تولیدات صنعتی را با استفاده از فناوری اطلاعات انجام داد، اما بسیاری بر این عقیده‌اند که انقلاب صنعتی چهارم، انقلابی دیجیتال است که باعث گشته فاصله‌ی بین فیزیک، زیست‌شناسی و دیجیتال بسیار کمتر از پیش شود. اما چرا گمان می‌رود تغییراتی که در حال وقوع است نشان از انقلاب صنعتی چهارم دارد و درواقع ادامه‌ی انقلاب صنعتی سوم نیست؟
فاکتورهای نشان‌دهنده‌ی انقلاب چهارم صنعتی
عموماً با استفاده از سه فاکتور نشان داده می‌شود که تغییرات دنیای اکنون، تغییراتی در بطن انقلاب صنعتی سوم نیست، بلکه خود نشان از انقلابی جدید دارد. فاکتور اول سرعت پیشرفت‌های علمی، خصوصاً در حوزه‌ی فناوری، است. دو فاکتور دیگر مربوط به میزان گستردگی و تأثیرگذاری این تغییرات در تمامی بخش‌های صنایع هر کشور و سرزمین هستند.
انقلاب صنعتی چهارم
انقلاب صنعتی چهارم می‌تواند تا حد بسیار زیادی نقش انسان را در انجام امور کمرنگ‌تر از پیش، و چه‌بسا بی‌رنگ، سازد. انجام امور با استفاده از کامپیوترها و فارغ از دخالت انسان را معمولاً با انقلاب چهارم صنعتی [Industry 4.0] می‌شناسند. این اصطلاح، برای بار نخست جهت ورود هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و بزرگ‌داده‌ها به کارخانه‌ها و صنعت مورد استفاده واقع شد. در واقع، گویا با ورود هوش مصنوعی به صنعت، کامپیوترها قادر خواهند بود با یکدیگر در ارتباط باشند و خودْ ایرادها را برطرف سازند. اگر اوضاع به همین‌گونه پیش رود، به نظر می‌رسد جایی برای «انسان» در محیط‌های صنعتی نخواهد بود.
تأثیر انقلاب صنعتی چهارم بر کسب‌وکار و مشاغل
انقلاب صنعتی چهارم می‌تواند در زمینه‌ی عرضه، باعث مختل‌شدن بخش بسیاری از زنجیره‌های ارزش صنایع شود. با ورود فناوری نوین و با استفاده از نحوه‌های بسیار جدید در تأمین نیاز‌ها، افراد باهوش می‌توانند برای به‌عمل‌آوردن بازاریابی، فروش، توزیع محصولات و موارد از این قبیل، راه‌های متفاوت‌تر و البته سریع‌تر و با کیفیت‌تری را در پیش گیرند. در زمینه‌ی تقاضا نیز اوضاع بسیار متفاوت خواهد بود.
افزون بر این، انقلاب صنعتی چهارم می‌تواند بازار کار را نیز تحت تأثیر قرار دهد. زمانی که ماشین‌های اتوماتیک به جای کارگر به کار گرفته شوند، آیا شکاف بین بازدهی سرمایه و نیروی کار افزایش پیدا نخواهد کرد؟ این احتمال را نیز نمی‌باید نادیده گرفت که استفاده از ماشین به جای کارگر، بتواند تعداد مشاغل امن را افزایش دهد.
تأثیر چهارمین انقلاب صنعتی بر مردم
بدیهی است که انقلاب صنعتی چهارم بر بسیاری از موارد زندگی آدمی تأثیر خواهد گذاشت و تأثیر آن صرفاً به کارخانه‌ها محدود نخواهد بود.
تأثیر این انقلاب، بر مردم نیز بسیار زیاد است. این انقلاب، می‌تواند حریم خصوصی افراد، درک افراد از مالکیت، زمان مربوط به استراحت و کار، میزان درآمد، روابط مردم به یکدیگر، اخلاق و بسی موضوعات دیگر را تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال، به‌اشتراک‌درآمدن بخش قابل‌توجهی از اطلاعات فردی، ردیابی این اطلاعات و همچنین نبود کنترل کافی بر روی داده‌ها ممکن است تأثیر بسیار زیادی بر فهم مردم از حریم خصوصی برجای بگذارد.
در زمینه‌ی اخلاق نیز، تغییرات بسیار زیادی رخ خواهد داد. فیلسوفان اخلاق، به اندازه‌ی کافی عمیق و ژرف‌نگر هستند که بتوانند تأثیر موارد زیر را روی رفتار و سیر و سلوک انسان در انقلاب صنعتی چهارم مورد بررسی قرار دهند:
- افزایش طول عمر
- کمرنگ‌شدن حریم خصوصی
- افزایش درک بشر
- افزایش نقش ماشین در تولیدات صنعتی
- حذف تأثیر مستقیم «انسان» در تولیدات صنعتی
- کاهش فاصله‌ی میان انسان و ربات
انسانی که در سال ۲۰۲۰ در حال زیستن است، در بسیاری موارد با انسانی که در سال ۱۷۲۰ زندگی می‌کرد تفاوت دارد. طبیعی است که انقلاب صنعتی چهارم، که بسیاری از افراد متخصص تأثیرات آن را قابل مقایسه با انقلاب‌های پیشین نمی‌دانند، زندگی انسان را بسی دگرگونه‌تر سازد. اما پرسش اساسی این است که آیا ماشین می‌تواند انسان را حذف کند؟ آیا مخلوق می‌تواند خالق را از میدان بیرون براند؟
همچنین بخوانید: بهترین گجت‌های خانگی هوشمند
