اروپایی‌های برجام می‌خواهند مکانیسم ماشه را فعال کنند

خبرگزاری رویترز به نقل از “دو دیپلمات اروپایی” گزارش کرده که امروز سه کشور برجامی آلمان، بریتانیا و فرانسه به اتحادیه اروپا اطلاع خواهند داد که در نظر دارند مکانیسم ماشه‌ی برجام را فعال نمایند.

به گفته منابع رویترز، دلیل این اقدام سه کشور اروپایی “تخلف جدید ایران از برجام” در پی تصمیم هیئت دولت مبنی بر کاهش تعهدات هسته‌ای در این توافق و اعلام برداشتن گام پنجم کاهش تعهدات است.
به گفته این دو دیپلمات، هدف از به جریان انداختن مکانیسم ماشه مذاکره با ایران و تلاش برای قانع کردن ایران به تغییر تصمیم خود و بازگشت به اجرای برجام است.
آنها اذعان داشتند که هدفشان این نیست که این توافق لغو و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از سر گرفته شود.

اصلا این مکانیسم ماشه چیست؟

در برجام دو بند ۳۶ و ۳۷ به ساز و کار حل و فصل اختلافات در توافق اختصاص یافته است.
در بند ۳۶ آمده است:
چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک از اعضا یا کلیه اعضای گروه ۱+۵ تعهدات خود را رعایت نکرده‌اند، ایران می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع کند. به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱+۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را رعایت نکرده است، هر یک از دولت‌های گروه ۱+۵ می تواند اقدام مشابه به عمل آورد.کمیسیون مشترک ۱۵ روز زمان خواهد داشت تا موضوع را فیصله دهد، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود.

متعاقب بررسی کمیسیون مشترک، چنانچه هر عضو معتقد باشد که موضوع پایبندی فیصله نیافته است، می‌تواند موضوع را به وزیران امور خارجه ارجاع دهد. وزیران ۱۵ روز خواهند داشت تا موضوع را فیصله دهند، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود.پس از بررسی کمیسیون مشترک خواه عضو شاکی یا عضوی که اجرای تکالیفش موضوع بوده است می‌تواند درخواست کند که موضوع توسط یک هیأت مشورتی که متشکل از سه عضو خواهد بود (یکی از سوی هر یک از طرف‌های درگیر در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسی شود. هیأت مشورتی می‌بایست نظریه غیر الزام‌آوری را در خصوص موضوع پایبندی ظرف ۱۵ روز ارائه کند. چنانچه، متعاقب این فرآیند ۳۰ روزه موضوع فیصله نیابد، کمیسیون مشترک در کمتر از ۵ روز نظریه هیأت مشورتی را با هدف فیصله موضوع بررسی خواهد کرد.

چنانچه موضوع کماکان به نحو مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» می‌باشد، آنگاه آن طرف می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی و یا جزیی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده و یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کند که معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» به شمار می‌آید.

بند ۳۷ برجام عنوان می‌کند:
متعاقب دریافت ابلاغ طرف شاکی، به نحو مشروح در فوق، به همراه توضیحی از تلاش‌های توأم با حسن نیت آن طرف برای طی فرآیند حل و فصل اختلاف پیش بینی شده در برجام، شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌بایست منطبق با رویه‌های خود در خصوص قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها رای گیری کند. چنانچه قطعنامه فوق‌الذکر ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ به تصویب نرسد، سپس مفاد قطعنامه‌های سابق شورای امنیت سازمان ملل متحد مجدداً اعمال خواهند شد، مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد به نحو دیگری تصمیم گیری کند.در چنین صورتی، این مفاد در خصوص قراردادهایی که بین هر طرف و ایران یا افراد و نهادهای ایرانی قبل از تاریخ اعمال آنها امضا شده باشد، دارای اثر عطف به ما سبق ندارد مشروط به اینکه فعالیت‌های صورت گرفته وفق اجرای این قراردادها منطبق با برجام و قطعنامه‌های قبلی و فعلی شورای امنیت باشد.

شورای امنیت سازمان ملل متحد، با ابراز نیت خود برای تصمیم ‏گیری مبتنی بر ممانعت از اجرای دوباره و خودکار تدابیر در صورتی که ظرف این مدت موضوعی که موجب ابلاغ فوق شده است حل و فصل شده باشد، دیدگاه‌های طرف‌های اختلاف و هرگونه نظریه صادره توسط هیأت مشورتی را ملحوظ خواهد داشت.
ایران بیان داشته است که چنانچه تحریم‌ها جزیی یا کلی مجددا اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزیی تعهدات خود وفق برجام قلمداد خواهد کرد.

در حقیقت منظور از مکانیسم ماشه همان «ساز و کار حل اختلافات» در همین بندهای ۳۶ و ۳۷ در برجام است.
این ۲ بند از آنجا که مراجعه به آنها می‌تواند منجر به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران شود، به «مکانیسم ماشه» معروف شده‌‌است.